حجت الاسلام و المسلمین سید محمدباقر علم الهدی، مدیر مؤسسه آموزش عالی قاسم بن الحسن(ع) تهران در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با بیان این که دروس حوزوی باید با مطالبات روز جامعه تطابق داشته باشد، گفت: امروز در مواقعی منفعلانه عمل کرده و برای مثال منتظرند که شبهات از دنیای غرب مطرح شود و بعد به آن ها پاسخ بدهند، در حالی که هزار سال پیش و در زمان شیخ مفید، حوزه های علمیه نه تنها برای شبهات آن روز پاسخ داشتند، بلکه شبهات سال های بعد را هم پیش بینی و برای آن ها پاسخ هایی تهیه می کردند.
مدیر مؤسسه آموزش عالی قاسم بن الحسن(ع) تهران تصریح کرد: ما باید به سمت تخصصی تر شدن حوزه های علمیه حرکت کرده و از طلبه ای که به حوزه وارد می شود، متخصص بسازیم و اصولا در دنیای امروز چاره ای جز تحقق این مهم نداریم.
مشروح گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین علم الهدی را در ادامه بخوانید:
*بحث اسلامی سازی علوم انسانی، ایده ای است که مقام معظم رهبری بارها روی آن تأکید کرده اند؛ به نظر حضرتعالی به عنوان یکی از مدیران مؤسسات آموزش عالی حوزه، راهکارهای تحقق این ایده چیست؟
یکی از مهمترین دغدغه هایی که مقام معظم رهبری داشتند، تطابق دروس حوزوی با مطالبات روز جامعه است که باید به این نکته مهم توجه کرد. این که رهبر معظم انقلاب دائما توصیه کرده و به دنبال تحول در نظام آموزشی حوزه های علمیه بوده اند، در راستای پاسخ گویی به مطالبات جوانان داخل کشور و اسلام گرایان و تشنگان معارف اهل بیت(ع) در سراسر جهان است. برای پاسخ گویی کامل به سؤال فوق باید به این نکته اذعان کرد که امروز نظام آموزشی حوزه های دارای برخی اشکالات است و باید برای رفع آن شورای عالی و مدیریت حوزه اقدام نماید.
*منظور شما از اشکالات در نظام آموزشی حوزه، بحث محتوای ارائه شده است یا قالب هایی که این محتواها از طریق آن ها به طلاب عرضه می شود؟
جدای از محتوای آموزشی دروس حوزه، قالب هایی که در اختیار دانش پژوهان قرار می گیرد، با مطالبات نسل امروز جامعه ما تفاوت هایی دارد. باید به دنبال قالب های جدیدی برای عرضه محتوای آموزشی خود بگردیم و معارف اصیل را در قالب های جدید به طلاب ارائه کنیم تا در نهایت با این قالب ها، پاسخ گوی مطالبات نسل جوان امروز جامعه باشیم. یکی از راهکارهای عرضه قالب های کارآمد در زمینه عرضه محتوای آموزشی حوزه های علمیه، این است که حوزه ها را در رشته های علوم انسانی و اسلامی تخصصی کنیم.
*منظور شما تقویت مراکز تخصصی و آموزش عالی حوزه های علمیه است؟
بله. ما باید از طلبه ای که به حوزه می آید متخصص درست کنیم، چرا که اگر طلبه ای متخصص شد، حلقه های مفقوده جامعه را با معارف قرآنی و اسلامی پیدا کرده و مردم را به آن معارف ناب وصل می کند.
در دنیای امروز، همه علوم و دانش ها تخصصی شده و با توجه به این که امروز و در قرن ۲۱، فرصت ها بسیار محدود شده است، باید به سمت تخصصی شدن حوزه ها حرکت کنیم. البته برای تحقق این امور، باید دانش چینش برنامه های تخصصی را داشته باشیم.
برنامه ریزان حوزوی نیازمند تقویت در این بخش هستند و در این راستا باید از مشاوران پرکار و با تجربه بهره گیرند تا در نهایت بتوانند، بحث تخصصی سازی علوم اسلامی انسانی را در حوزه امروز ما عینیت ببخشند؛ قطعا اگر این طور شد، حوزه های ما مثل زمان میرزای شیرازی ها و شیخ مفیدها بروز خواهد بود.
*به بحث بروز بودن حوزه های علمیه اشاره کردید؛ استفاده از ابزار نوین ارتباطی و فضای مجازی، تا چه میزان می تواند در بروز بودن حوزه های علمیه نقش ایفا کند؟
باید توجه کنیم که امروزه دهکده جهانی اتفاق افتاده و هر اتفاقی که در هر گوشه ای از جهان می افتد، بلافاصله مردم سایر نقاط دنیا نیز در جریان آن قرار می گیرند، حوزه های علمیه نیز باید از این بلندگوی ارزشمند، به صورت علمی و خوب استفاده کنند و واقعا هم می توانند این کار را انجام دهند؛ اما این که چرا حوزه های علمیه در عرصه پاسخ گویی به مسائل روز، مثل حوزه جامعه شناسی، روان شناسی و حتی متون علوم انسانی و... حرکت پر شتابی ندارند، دلایل مختلفی دارد که باید ریشه یابی کرد؛ یکی از مهمترین دلایل این است که گاهی طلاب در حوزه های علمیه با نظام آموزشی روبرو می شوند و به درس هایی مشغول هستند که برخی از آن دروس پاسخگوی حال و آینده جامعه نیست، البته شاید به درد خود آن مدرسه بخورد که مثلا فلان مقدار طلبه داریم، اما واقعا به درد جامعه نمی خورد.
امیدوارم دوستان مان از این نقدهای دلسوزانه ناراحت نشوند و بدانند که اگر اشکالات را در درون خودمان نقد کنیم، خیلی راحت تر می توانیم حلقه های مفقوده اشکالات موجود را پیدا کنیم.
*بنابراین شما فضای مجازی را فرصتی برای حوزه های علمیه می دانید و معتقدید که حوزه ها باید از این فرصت و امکان بیش از پیش استفاده کنند؟
بله. حوزه های علمیه با این فناوری های نوین علمی و مجازی خیلی بیشتر می تواند در جامعه امروزی و حتی در خارج از مرزها حضور جدی پیداکنند، در زمان شیخ مفید، یعنی حدود هزار سال پیش، حوزه علمیه ما این قدر پیشرو بود که برای شبهات هزار سال بعد هم پاسخ تهیه می کرد؛ یعنی یک روحانی شیعی این قدر گستره فکری داشت که به هزار سال بعد هم فکر می کرد، اما متأسفانه امروز، در مواقعی منفعلانه برخورد می کنیم و فقط منتظریم که شبهات طراحی شده دنیای غرب مطرح شده و بعد پاسخ آن را بدهیم.
ما به عنوان حوزویان و حوزه های علمیه، می توانیم در زمینه علوم انسانی اسلامی مورد نظر مقام معظم رهبری حضوربیشتری در صحنه پاسخگویی به مطالبات تشنگان حقیقت داشته باشیم و باید هم در این عرصه فعال باشیم.
توجه کنیم که روحانیون و طلاب، در صورت داشتن هنر ارتباط با نسل جوان جامعه و آمادگی لازم درجهت پاسخگویی به سئوالات آنان، به این نکته پی خواهند برد که امروزه، تبلیغ کار سختی نیست؛ چرا که در شرایط امروزی و به مدد تکنولوژی و ارتباطات سریع که عصرانفجار اطلاعات را رقم زده است، دیگرلازم نیست که مانند علمای ۴۰۰ سال پیش از این طرف اقیانوس هند به آن طرف اقیانوس رفت تا چراغ مکتب اهل بیت(ع) را در منطقه ای مثل دوربان در کشورآفریقای جنوبی روشن کنیم.
حوزه های علمیه و روحانیون و طلاب امروز می توانند به وسیله همین فضای مجازی و اینترنت، رابطه ها را با جوامع مختلف و مردم دنیا برقرار کنند، اما واقعا چرا این طور نیستیم؟ که باید به پاسخ این سؤالات توجه جدی داشت.
*البته برخی از روحانیون و طلاب، ورود خوبی به فضای مجازی داشته اند؛ و مخاطبان بسیاری از مردم را در برخی شبکه های اجتماعی، جذب کانال های خود کرده اند؟
برخی از طلاب و روحانیون به صورت خودجوش به عرصه فضای مجازی وارد شده و در عرصه تبلیغ در فضای مجازی خیلی هم پرکار هستند .اما این شرایط برای ما کافی نیست، چرا که ما در حال حاضر در نظام جمهوری اسلامی ایران به سر می بریم و یک کشور انقلابی هستیم که همه امور برای ترویج معارف اهل بیت(ع) دست به دست هم داده است.
امروز، زمان طاغوت نیست که شرایط ترویج معارف دینی و اسلامی، مهیا و آماده نباشد؛ تمام مسئولین، دولتمردان و بزرگان ما، مشوق این گونه فعالیت های تبلیغی هستند.
در شرایط امروز، حضور ما به عنوان حوزه های علمیه می تواند خیلی پررنگ تر و کاربردی تر از شرایط فعلی باشد؛ که البته با بازنگری در مدل آموزشی حوزه ها و همچنین متون درسی، روز به روز می توان در جهت ترویج هرچه بیشتر شریعت ناب اسلام، به توفیقات بیشتری دست پیدا کرد؛ قطعا هرگونه اهمال کاری، مسئولیت ما را در برابر وجود نازنین حضرت بقیة الله الاعظم(عج) سنگین تر می نماید.
*تخصصی شدن حوزه های علمیه از نظر خودتان را کمی بیشتر توضیح دهید؟
باید دانش پژوهان رشته های حوزوی را در سطوح عالی شناسایی کرد و هر کدام را به فراخور حال شان، آماده ورود به صحنه های مختلف که دین و جامعه متدینان به آن نیازمندند، وارد نماییم، به طور مثال در حوزه های امروز، کسانی را داریم که ۱۵ سال و یا بیشتر در درس های خارج شرکت کرده و به بحث هایی ورود می کنند که به درد اهداف خود آن فرد نمی خورد؛ مثلا می بینیم که هدف آن فرد امام جماعت شدن یا هدف فرد دیگر نشستن بر کرسی استادی در دانشگاه و یا... است، ولی به جای آن که در مباحث کلام، تفسیر، فلسفه، عرفان، تاریخ و... شرکت نماید، بیشتر فرصت علمی وتحقیقاتی خود را در زمینه های دیگر هزینه نموده است.
اگر نظام آموزشی ما کارآمد و تخصصی باشد، طلاب و دانش پژوهان را بر حسب ذوق تقسیم بندی خواهیم کرد تا در رشته های مورد علاقه و متناسب با اهداف خودشان، به معنای واقعی متخصص شوند.
قطعا اگر تخصصی شدن در حوزه های علمیه را دنبال و برای تحقق این مهم برنامه ریزی کنیم، طلاب بر حسب ذوق و علاقه تقسیم بندی خواهند شد و آموزش های ارائه شده نیز بر اساس همان تقسیم بندی ها خواهد بود و در نهایت، خیلی زود شاهد به بار نشستن این زحمات و تلاش های اصولی و زیرساختی خواهیم بود.
*در خصوص مباحث مطرح شده اگر نکته ای باقی مانده است، بفرمایید
بنده خدمت آیت الله اعرافی به عنوان مدیر جدید حوزه های علمیه کشور ضمن عرض تبریک به مناسبت پذیرفتن این مسیولیت خطیر و پر فایده برای حوزه های علمیه امام صادق(ع) ارادت دارم و به عنوان یکی از خدمتگزاران این تشکیلات، از ایشان تقاضا دارم که قدری بیشتر، به افرادی که در عرصه میدانی و اجرایی با طلاب کار می کنند، نزدیک شده تا نیازمندی های واقعی امروز حوزه های علمیه در نظر ایشان مشخص تر از قبل شود. امیدوارم ایشان از مشاورینی استفاده کنند که به دنبال تحول مورد نظر مقام معظم رهبری در حوزه های علمیه هستند.
گفتگو: صادق چهره قانی
